Właśnie podsumowano publiczne konsultacje w sprawie europejskiej strategii w zakresie danych. Co się przewija w opiniach obywateli Unii?
Jaka będziesz, cyfrowa Europo? Jeśli ktoś był zainteresowany odpowiedzią na to pytanie, mógł dorzucić swoje trzy grosze (lub eurocenty).
Unijna strategia dotycząca danych, pokazana światu 19 lutego br., ma pomóc w utworzeniu jednolitego europejskiego rynku danych. Cel? Zwiększyć globalną konkurencyjność Europy i suwerenność w zakresie danych: wspólne europejskie przestrzenie danych zapewnią ich dostępność dla gospodarki i ludzi. Ma to pozwolić na zachowanie kontroli nad firmami i osobami fizycznymi, które generują dane.
Jeszcze w 2020 roku mają powstać ramy prawne, a akt wykonawczy dotyczący wykazu zbiorów danych o wysokiej wartości (czyli z największym potencjałem do dalszego, innowacyjnego wykorzystania, np. w aplikacjach na urządzenia mobilne) Komisja Europejska chce przyjąć w 2021 roku.
Ale najpierw mogli się wypowiedzieć wszyscy zainteresowani. Konsultacje rozpoczęły się 19 lutego br., zaraz po ogłoszeniu przez Komisję Europejską strategii (równolegle udostępniono projekt „Białej księgi SI”, nad którą konsultacje zakończyły się w czerwcu), i trwały do 31 maja. Właśnie zostały wstępnie podsumowane.
Internetowa ankieta dotyczyła z jednej strony tak ogólnych spraw, jak odczucia wobec samego dokumentu, a z drugiej szczegółów związanych z zarządzaniem danymi (chodzi o standaryzację, powtórne wykorzystanie, przekazywanie i pośredników danych). Część kwestionariusza, który liczył 21 stron, poświęcona była zbiorom danych o dużej wartości oraz sprawie regulacji przetwarzania ich w chmurze.
Biznes, obywatele, akademicy
Jak się okazuje, niewielu respondentów odpowiedziało na wszystkie pytania. Ogółem Komisja Europejska otrzymała 806 odpowiedzi, z czego 338 w imieniu przedsiębiorstwa lub organizacji czy stowarzyszenia biznesowego, 201 od obywateli (wszyscy z UE), 98 w imieniu instytucji akademickich lub badawczych i 57 od władz publicznych. Głosy konsumentów reprezentowało 7 respondentów, a 54 to organizacje pozarządowe (w tym 2 ekologiczne).
Prawie jednogłośnie uczestnicy konsultacji stwierdzili, że UE powinna dokonać poważnych inwestycji w technologie i infrastrukturę, które poprawiają dostęp do danych i ich wykorzystanie
Ogółem 92,2 procent odpowiedzi pochodziło z krajów członkowskich Unii Europejskiej.
Respondenci mogli też nadesłać własne stanowisko w sprawie europejskich danych. W ten sposób do konsultacji przyłączyło się 230 respondentów (samodzielnych uwag było 20, a 210 było uzupełnieniem odpowiedzi w kwestionariuszu). Dokumenty te są teraz analizowane.
Strategia podkręca tempo
Prawie wszyscy respondenci (aż 97,2 procent) potwierdzili potrzebę przyjęcia nadrzędnej strategii w zakresie danych. Widzą w niej sposób na szybszą cyfrową transformację społeczeństwa.
91,5 procent zgodziło się, że „powinno być dostępnych więcej danych dla wspólnego dobra, na przykład w celu poprawy mobilności, dostarczania spersonalizowanych leków, ograniczania zużycia energii i uczynienia naszego społeczeństwa bardziej ekologicznym”.
84,6 procent respondentów uznało, że należy ułatwić osobom fizycznym dostęp do istniejących danych, które są na ich temat, zgodnie z RODO. To zbieżne z podejściem Komisji Europejskiej zorientowanym na człowieka.
Konsultacje pokazały, że umiejętność korzystania z danych jest problemem dla 83,5 procent respondentów, a ponad 60 procent z nich w ciągu ostatnich dwóch lat doświadczyło problemów z rekrutacją specjalistów ds. danych. Jest też trudność w korzystaniu z danych innych firm, co zauważyło 80 procent respondentów odpowiadających na to pytanie. Przeszkody to głównie niejednorodność danych (brak tzw. interoperacyjności, co oznacza, że dane z różnych źródeł dotyczące tego samego zagadnienia nie są ze sobą spójne, co nazywane jest „silosowaniem danych”), a także odmowy dostępu i wygórowane ceny, niekiedy nieuczciwe lub nawet zaporowe.
Prawie jednogłośnie uczestnicy konsultacji stwierdzili, że UE powinna dokonać poważnych inwestycji w technologie i infrastrukturę, które poprawiają dostęp do danych i ich wykorzystanie. Za równie ważny uznany został rozwój wspólnych europejskich przestrzeni danych, który powinien być wspierany przez UE w strategicznych sektorach przemysłu i dziedzinach interesu publicznego.
Normy do chwytania potencjału
90 procent uczestników konsultacji uznało, że mechanizmy zarządzania danymi są potrzebne do uchwycenia ogromnego potencjału danych, w szczególności do ich międzysektorowego wykorzystania. Panuje ogólna zgoda, że wprowadzenie norm jest konieczne do poprawy interoperacyjności (ujednolicenia danych), a ostatecznie ponownego wykorzystania danych w różnych sektorach.
Bardzo niewielki odsetek wszystkich respondentów (1,6 procent) uważał, że organy UE lub rządów krajowych nie powinny brać udziału we wprowadzaniu określonych standardów dla określonego rodzaju danych.
Spora część respondentów wskazała, że krajowe organy rządowe powinny zapewnić niezbędne środki na otwarte standardy (50 procent odpowiedzi) i testy (42 procent), a 39,8 procent uznało, że powinny odgrywać aktywną rolę w ustalaniu priorytetów i koordynacji potrzeb.
Altruizm danych
Osobnym tematem jest udostępnianie wrażliwych danych badaczom i innowatorom działającym w interesie publicznym.
Ponad trzy czwarte konsultujących strategię uważa, że organy publiczne powinny zrobić więcej, zwłaszcza wskazując na anonimizację konkretnych danych do konkretnych zastosowań.
Ponadto blisko 70 procent uczestników konsultacji wskazało, że prawo i technologia powinny umożliwiać obywatelom udostępnianie ich danych w interesie publicznym (altruizm danych), bez bezpośredniej nagrody. Obywatele byliby skłonni udostępniać takie dane, zwłaszcza do badań związanych ze zdrowiem oraz aspektów związanych z miejscem zamieszkania (np. mobilność, środowisko). Jednocześnie 60 procent z nich uważa, że nie ma skutecznych narzędzi, aby mogli na ten cel przekazywać swoje dane. Ponadto ich zdaniem powinno się to odbywać z poszanowaniem przepisów o RODO.
Rynki danych czy brokerzy danych zostali uznani przez 60 procent konsultujących strategię za pożytecznych i nowatorskich pośredników, którzy wspomagają gospodarkę opartą o dane.
Pieniądze na dostępność
W sekcji pytań poświęconej zbiorom danych o dużej wartości ponad 82 procent respondentów uznało, że ustanowienie wykazu takich zbiorów powinno być udostępniane bezpłatnie, bez ograniczeń i za pośrednictwem interfejsów aplikacji (API). Ich zdaniem to dobry sposób na zapewnienie, aby dane sektora publicznego miały pozytywny wpływ na gospodarkę i społeczeństwo UE.
Blisko 70 procent uczestników konsultacji wskazało, że prawo i technologia powinny umożliwiać obywatelom udostępnianie ich danych w interesie publicznym (altruizm danych), bez bezpośredniej nagrody
Ponadto, jeśli chodzi o rozwiązania poprawiające możliwości ponownego wykorzystania określonych zbiorów danych o dużej wartości, respondenci wskazali standardowe formaty danych i metadanych (87 procent) lub licencjonowanie i inne warunki mające zastosowanie do ponownego wykorzystania (80 procent).
Jednak zdecydowana większość respondentów poparła pomysł, że programy UE mogą zapewniać finansowanie w celu zwiększenia dostępności i ponownego wykorzystania zbiorów danych o dużej wartości w całej Europie.
Chmurowa samoregulacja
Około 617 interesariuszy odpowiedziało na część poświęconą samoregulacji / współregulacji przetwarzania w chmurze. 54 procent z nich to użytkownicy, a 20 dostawcy. Nieco ponad połowa ankietowanych dostawców (51 procent) wskazała, że obok usług w chmurze świadczy usługi brzegowe (edge computing, czyli przetwarzanie brzegowe, jest rozwiązaniem opracowanym z myślą o przetwarzaniu danych i aplikacji bliżej użytkowników i „rzeczy”, które z nich korzystają. Uzupełnia usługi w chmurze).
Rynek chmury zdaniem ponad połowy respondentów oferuje obecnie rozwiązania technologiczne potrzebne firmom do rozwoju i innowacji. Jednak 48 procent z nich doświadczyło problemów w funkcjonowaniu rynku chmury, a 68 procent dostrzega zagrożenia na przyszłość. Najczęstszym wymienianym problemem jest możliwość blokowania przez dostawcę, podczas gdy obawy dotyczące bezpieczeństwa są postrzegane jako największe zagrożenie w przyszłości.
Dla jednej czwartej użytkowników mających trudności z przejściem na inne usługi w chmurze najważniejszym powodem są bariery prawne lub niektóre warunki wskazywane w umowach, następnie bariery bezpieczeństwa, techniczne i kosztowe.
Użytkownicy są na ogół przekonani, że świadomość klientów dotycząca usług chmurowych może wzrosnąć wraz z utworzeniem jednolitego sposobu wykazywania zgodności z różnymi systemami.
Większość uważa, że samoregulacja jest odpowiednia do określenia najlepszych praktyk wdrażania prawodawstwa UE. Jednak na pytanie, czy byłoby korzystne, gdyby obowiązujące zasady dotyczące chmury zostały zebrane w pakiet, a odpowiednie informacje zostałyby udostępnione przez Komisję Europejską, większość respondentów odpowiedziała twierdząco, podczas gdy tylko 5 procent badanych odpowiedziało „nie”.